ПАЛАЖЭННЕ
аб парадку распрацоўкі і зацвярджэння нормаў выпрацоўкі,
часу і абслугоўвання, а таксама нарматываў
па працы ў сельскагаспадарчых прадпрыемствах,
арганізацыях і ўстановах сістэмы Міністэрства сельскай гаспадаркі і харчавання Рэспублікі Беларусь
ГЛАВА 1
Агульныя палажэнні
Гэта Палажэнне ўводзіцца ў мэтах упарадкавання арганізацыі распрацоўкі і зацвярджэння тэхнічна абгрунтаваных адзіных і тыпавых нормаў выпрацоўкі, часу абслугоўвання, а таксама нарматываў па працы і з’яўляюцца абавязковым для выканання ўсімі кіраўнікамі і спецыялістамі прадпрыемстваў, арганізацый і ўстаноў падведамных Міністэрству сельскай гаспадаркі і харчавання Рэспублікі Беларусь.
Палаженнем усталёўваюцца:
· асноўныя прынцыпы і метады нармавання працы, віды норм працы;
· парадак ўстанаўлення, замены і перагляду нормаў працы;
· парадак распрацоўкі нормаў і нарматыўных матэрыялаў для нарміравання працы;
· парадак зацвярджэння нормаў выпрацоўкі, часу, абслугоўвання і нарматываў па працы.
ГЛАВА 2
АСНОЎНЫЯ МЕТАДЫ НАРМАВАННЯ ПРАЦЫ. ВІДЫ НОРМ ПРАЦЫ
Нармаванне – гэта працэс ўстанаўлення нормаў выпрацоўкі, нормаў абслугоўвання машын і жывёл, нормаў выдаткаў працоўнага часу на адзінку прадукцыі, нормаў расходу паліва і змазачных матэрыялаў на адзінку выкананай працы, нормаў кіравальнасці.
Пад метадам нармавання працы разумеецца сукупнасць прыёмаў па вывучэнню і аналізу працэсаў працы, вымярэнні выдаткаў працоўнага часу, выяўленню і ўліку нормообразующих фактараў, праектаванню рацыянальнай тэхналогіі працэсу і арганізацыі працы, распрацоўцы нарматываў і нормаў працы і ўкаранення іх у вытворчасць.
Пры нарміраванні працы ў сельскай гаспадарцы прымяняюцца Паэлементны і часткова сумарны метады нармавання працы.
Сумарны метад нармавання заснаваны на зборы і разліку сярэдніх дадзеных па дзённай выпрацоўцы выканаўцаў (доследна-статыстычнае нармаванне), на вопыце нормировщиков (доследная нармаванне) і на параўнанні з наяўнымі нормамі працы на работах па такiм самым тэхналогіях і ўжывальных на працах прыладам працы (параўнальнае нармаванне) .
Гэты метад нармавання ўжываецца пры адсутнасці часу на правядзенне цыкла ўсіх неабходных работ па нарміраванню працы, а таксама пры ўсталяванні разавых нормаў працы. Нормы працы, устаноўленыя сумарным метадам, звычайна з’яўляецца прыніжаных. Навукова абгрунтаваныя нормы працы можна ўсталяваць толькі аналітычным метадам нармавання працы, які прадугледжвае дэталёвае (паэлементна) вывучэнне тэхналагічных і працоўных працэсаў, аналіз і ўлік ўплыву прыродна-вытворчых умоў.
Аналітычна-даследчы метад нармавання звязаны з правядзеннем мноства назіранняў, досведаў, спецыяльных даследаванняў па вывучэнню ўплыву асобных фактараў (камяністы, изрезанности палёў перашкодамі, складанай канфігурацыі, палегласці прыбіраных культур і т. Д.) На прадукцыйнасць працы, таму ў гаспадарках выкарыстоўваць яго цяжка.Аналітычна-разліковы метад заснаваны на разліку нормаў працы па тыпавых нарматывам часу на выкананне асобных элементаў аперацый і рэжымаў працы машын і абсталявання, распрацаваных дыферэнцыравана па прыродных умоў і арганізацыйна-тэхналагічным варыянтам выканання працоўных працэсаў на падставе шматлікіх назіранняў.
Нормы працы, якія прымяняюцца ў сельскай гаспадарцы, падпадзяляюцца па відах, узроўню абгрунтавання, сферы прымянення, тэрмінах дзеяння, ступені ўзбуйнення, адносінах да выканаўцы і абавязкі прымянення.
Пры нарміраванні працы рабочых і служачых прымяняюцца наступныя віды нормаў працы: норма часу, норма выпрацоўкі, норма колькасці, норма абслугоўвання і норма кіравальнасці.
Норма часу – выдаткі часу, устаноўленыя на выраб адзінкі прадукцыі або выкананне адзінкі працы пры канкрэтных арганізацыйна-тэхнічных і прыродных умовах. Нормы часу выяўляюцца ў секундах, хвілінах, гадзінах на адзінку прадукцыі (работы). Калі працэс працы ажыццяўляецца групай работнiкаў, то нарміруемую працаёмкасць усталёўваецца ў чалавека-секундах, чалавека-хвілінах або чалавека-гадзінах.
Норма выпрацоўкі – гэта ўсталяваная колькасць прадукцыі або аб’ём працы, які павінен быць выкананы адным чалавекам ці групай работнiкаў, якiя маюць адпаведную кваліфікацыю, вопыт і навыкі, у адзінку працоўнага часу (гадзіну, змену) пры пэўных прыродна-вытворчых умовах, з улікам рацыянальнай арганізацыі працы , тэхналогіі работ і выкананнем патрабаванага якасці да выкананай працы.
Норма колькасці – гэта устаноўленая колькасць работнікаў пэўнага прафесійна-кваліфікацыйнага складу, неабходных для канкрэтных вытворчых, кіраўнічых функцый ці аб’ёмаў работ у пэўных арганізацыйна-тэхнічных умовах.
Норма абслугоўвання – колькасць пагалоўя пэўнага віду жывёлы з улікам полаўзроставых складу, прадуктыўнасці і вытворчага прызначэння, адзінак абсталявання (машын), колькасць працоўных месцаў або памер вытворчай плошчы, якая падлягае абслугоўванню адным ці групай работнiкаў адпаведнай кваліфікацыі ў пэўных арганізацыйна-тэхнічных і прыродных умовах пры ўсталяванай працягласці працоўнага дня (змены).
Норма кіравальнасці – гэта устаноўленая колькасць работнікаў, якія павінны быць непасрэдна падпарадкаваны аднаму кіраўніку.
У мэтах павышэння эффетивности працы повремённо аплатных работнікаў ім ўсталёўваюцца нарміруемыя заданні на аснове названых вышэй нормаў працы.
Нармаванае заданне – гэта усталяваны аб’ём работ, які работнік або група работнікаў выконваюць за працоўную змену або ў іншую адзінку працоўнага часу на пачасовай аплатных работах.
Па ўзроўні абгрунтавання нормы працы падзяляюцца на доследна-статыстычныя і навукова абгрунтаваныя.
Доследна-статыстычныя нормы ўсталёўваюцца на аснове асабістага досведу нормировщика, матэрыялаў ўліку фактычнай выпрацоўкі выканаўцаў, а таксама метадам параўнання з аналагічнай іншай працай, на якую ёсць норма.
Навуковыя нормы ўсталёўваюцца з дапамогай аналітычнага метаду з улікам рацыянальнай тэхналогіі вытворчасці і арганізацыі працы, мэтазгоднага выкарыстання тэхнікі, прымянення перадавых прыёмаў і метадаў працы, наяўнасці нармальных санітарна-гігіенічных умоў працы, выканання патрабаванняў бяспекі і выканання дадзенай працы выканаўцам, якія маюць адпаведную кваліфікацыю, вопыт і вытворчыя навыкі.
Навуковыя нормы павінны мець тэхнічную, эканамічную і псіхафізіялагічнае абгрунтаванне.
Па сферы ўжывання нормы дзеляцца на міжгаліновыя, галіновыя, мясцовыя. Міжгаліновыя нормы ўсталёўваюцца на адны і тыя ж віды працоўных працэсаў, што выконваюцца ў некалькіх галінах сельскагаспадарчай вытворчасці.
Галіновыя нормы дзейнічаюць у дачыненні толькі да адной галіны сельскай гаспадаркі (паляводства, агародніцтва, садоўніцтва і г.д.).
Мясцовыя нормы распрацоўваюцца і выкарыстоўваюцца для аднаго прадпрыемства ці групы аналагічных прадпрыемстваў.
Па тэрмінах дзеяння нормы падпадзяляюцца на пастаянныя, сезонныя і часавыя.
Пастаянныя нормы ўсталёўваюцца для адносна ўстойлівага вытворчасці і дзейнічаюць да змены ўмоў працы.
Сезонныя нормы распрацоўваюцца для пэўнага перыяду года – сезону (напрыклад, гадовага, зімовага).
Часовыя нормы ўсталёўваюцца на перыяд асваення новай тэхнікі, тэхналогіі і т. Д. Тэрмін дзеяння часовых нормаў вызначаецца калектыўнай дамовай. Часовыя нормы працы, якія цалкам адпавядаюць асноўным патрабаванням і прайшлі апрабацыю, лічацца тэхнічна-абгрунтаванымі і ўжываюцца на прадпрыемстве да змены ўмоў вытворчасці.
Па ступені ўзбуйнення нормы падпадзяляюцца на дыферэнцыраваныя, ўзбуйненыя і комплексныя.
Дыферэнцыраваныя нормы распрацоўваюцца на асобныя аперацыі (працэсы працы), ўзбуйненыя – на складаныя ўзаемазвязаныя віды працоўных працэсаў. Яны ўключаюць выдаткі працоўнага часу на выкананне ўсяго комплексу работ. Ўзбуйненыя нормы палягчаюць ўлік выпрацоўкі і спрашчаюць разлікі.
Комплексныя нормы (нормы працаёмкасці) ўсталёўваюцца на адзінку плошчы возделываемых культур (адну галаву абслугоўваецца, жывёлы) або адзінку вырабленай прадукцыі.
У адносінах да выканаўцы нормы бываюць індывідуальныя, устаноўленыя для асобных работнікаў, і групавыя – для некалькіх выканаўцаў, занятых выкананнем аднаго і таго ж задання.
Нормы і нарматывы павінны:
· адпавядаць сучаснаму ўзроўню тэхнікі, тэхналогіі і арганізацыі вытворчасці і працы, грунтавацца на перадавых метадах і прыёмах працы;
· правільна ўлічваць фактары, якія ўплываюць на ўзровень нарматываў (норм), зыходзячы з прынятай ступені ўзбуйнення (дыферэнцыяцыі) і дакладнасці нарматыўных матэрыялаў;
· ахопліваць розныя варыянты выканання работ.
ГЛАВА 3
ПАРАДАК ЎСТАНАЎЛЕННЯ, ЗАМЕНЫ I ПЕРАГЛЯД НОРМАЎ ПРАЦЫ
Ўстанаўленне, замена i перагляд нормаў працы ажыццяўляюцца на падставе загаду (распараджэння) наймальніка па арганізацыі з удзелам прафсаюза.
Аб усталяванні, замене i пераглядзе нормаў працы работнiкам павiнна быць пiсьмова паведамлена не пазней, чым за адзін месяц (частка 3 артыкула 87 Працоўнага кодэкса Рэспублікі Беларусь) да іх увядзення ў дзеянне.
Аб усталяванні часовых і разавых нормаў работнiкам павiнна быць паведамлена да пачатку выканання работ.
Парадак інфармавання работнікаў устанаўліваецца наймальнікам самастойна.
У мэтах падтрымання прагрэсіўнага ўзроўню дзейнічаюць у арганізацыі нормаў працы яны падлягаюць абавязковай праверцы на адпаведнасць дасягнутаму ўзроўню тэхнікі, тэхналогіі, арганізацыі вытворчасці і працы. Праверка кожнай нормы ажыццяўляецца не радзей чым раз у два гады работнікамі па працы. Па выніках праверкі па кожнай норме прымаюць адпаведнае рашэнне. Састарэлыя і памылкова устаноўленыя нормы падлягаюць перагляду. Састарэлымі лічацца нормы, якія дзейнічаюць на работах, працаёмкасць якіх паменшылася ў выніку агульнага паляпшэння арганізацыі вытворчасці і працы, росту прафесійнага майстэрства і ўдасканалення вытворчых навыкаў работнікаў.
Памылковымі лічацца нормы, пры ўсталяванні якіх былі няправільна улічаны арганізацыйна-тэхнічныя ўмовы або дапушчаны недакладнасці ва ўжыванні нарматыўных матэрыялаў альбо ў правядзенні разлікаў. Перагляд памылковых нормаў ажыццяўляецца па меры іх выяўлення.
Нормы працы падлягаюць абавязковай замене новымі па меры ўкаранення ў вытворчасць арганізацыйна-тэхнічных мерапрыемстваў, якія забяспечваюць рост прадукцыйнасці працы, незалежна ад таго, прадугледжваліся Ці гэтыя мерапрыемствы каляндарным планам распрацоўкі, замены і перагляду нормаў.
Да такіх мерапрыемстваў ставяцца: увод новага і мадэрнізацыя дзеючага абсталявання; ўкараненне больш прагрэсіўнай тэхналогіі, удасканаленне тэхнічнай і арганізацыйнай аснасткі, інструмента; механізацыя і аўтаматызацыя вытворчых працэсаў, удасканаленне працоўных месцаў, іх рацыяналізацыя; выкарыстанне новых відаў матэрыялаў, сыравіны, паліва; ўкараненне рацыяналізатарскіх прапаноў, міжгаліновых, галіновых нормаў і нарматываў па працы.
ГЛАВА 4
ПАРАДАК РАСПРАЦОЎКІ І ЗАЦВЯРДЖЭННЯ НОРМЫ ВЫПРАЦОЎКІ, ЧАСУ, АБСЛУГОЎВАННЯ І НАРМАТЫЎНЫХ МАТЭРЫЯЛАЎ ДЛЯ НАРМАВАННЯ ПРАЦЫ
Праца па ўсталяванні новых нормаў працы, у тым ліку якія падлягаюць замене і перагляду, на аснове міжгаліновых і галіновых нарматыўных матэрыялаў праводзіцца ў наступным накірунку:
- аналізуюцца нарматыўныя матэрыялы і падрыхтоўваюцца супастаўляльныя характарыстыкі адхіленняў склаліся арганізацыйна-тэхнічных умоў вытворчасці (арганізацыя працы, тэхналогія, абсталяванне, абсталяванне і інш.) ад патрабаванняў, якiя ўтрымлiваюцца ў нарматыўных матэрыялах;
- вызначаюцца рацыянальнасць і тэхніка-эканамічныя магчымасці арганізацыі вытворчасці і працы да ўзроўню патрабаванняў, запраектаваных у міжгаліновых і галіновых нарматыўных матэрыялах;
- па выніках аналізу наймальнік з удзелам прафсаюзаў падрыхтоўвае арганізацыйна-тэхнічныя і эканамічныя мерапрыемствы па ўдасканаленні арганізацыі вытворчасці і працы, а таксама праводзіць, пры неабходнасці, карэкціроўку нарматыўных матэрыялаў, у частцы прывядзення іх да зручнай для практычнай працы форме, пры разліку нормаў працы.
Пры адсутнасці міжгаліновых і галіновых матэрыялаў або калі арганізацыйна-тэхнічныя ўмовы вытворчасці ў арганізацыі не адпавядаюць патрабаванням, прадугледжаным імі, распрацоўваюцца мясцовыя нормы метадамі тэхнічнага нармавання працы ў наступнай паслядоўнасці:
- вывучаюцца рэжымы працы абсталявання, змест тэхналагічных і працоўных працэсаў, прыёмаў і метадаў працы;
- праводзіцца выбар фактараў, якія ўплываюць на велічыню выдаткаў працы, а таксама вызначаецца дыяпазон гэтых фактараў;
- вывучаецца склад выканаўцаў, сістэма арганізацыі працоўных месцаў і іх абслугоўвання;
- падбіраюцца адпаведныя нарматывы і нормы, ступень ўзбуйнення якіх ніжэй распрацоўваных;
- праводзіцца вывучэнне выдаткаў працоўнага часу метадамі назіранняў па элементах працоўнага працэсу, на якія адсутнічаюць нарматывы;
- усталёўваецца залежнасць паміж значэннямі ўплыву фактараў і велічынямі працоўных выдаткаў;
- вырабляецца разлік нарматыўных велічынь і падрыхтоўка праекта нормаў працы;
- ажыццяўляецца апрабацыя праекта нормаў працы ў вытворчых умовах і падрыхтоўка іх да зацвярджэння.
Міжгаліновыя і галіновыя нарматыўныя матэрыялы зацвярджаюцца як рэкамендацыйныя.
Пры заключэнні тарыфных пагадненняў міжгаліновыя і галіновыя нарматыўныя матэрыялы могуць быць змешчаны ў тэкст пагаднення.
Пры зацвярджэнні міжгаліновых і галіновых нарматыўных матэрыялаў ўсталёўваюцца тэрміны іх дзеянні ў залежнасці ад характару вытворчасці, тэхнічнага працэсу, віду работ і да т.п., але не больш чым на пяць гадоў.
За год да заканчэння тэрміну дзеяння нарматыўныя матэрыялы падлягаюць абавязковай праверцы на адпаведнасць дасягнутаму ўзроўню тэхнікі, тэхналогіі, арганізацыі вытворчасці працы.
